Click here to access the best NCERT Solutions for Class 6 Sanskrit Deepakam Chapter 3 Question Answer अहं च त्वं च textbook exercise questions and answers.
अहं च त्वं च Class 6th Sanskrit Deepakam Chapter 3 Question Answer
NCERT Solutions for Class 6 Sanskrit Deepakam Chapter 3 अहं च त्वं च
वयम् अभ्यासं कुर्मः
१. उच्चैः पठन्तु अवगच्छन्तु च।
(ऊँची आवाज़ में पढ़ें और समझें )
त्वं माता, त्वं पिता त्वं बन्धुः, त्वं सखा,
त्वं विद्या, त्वं द्रविणम्, देवदेव! त्वम् एव मम सर्वम् ।
त्वमेव माता च पिता त्वमेव त्वमेव बन्धुश्च सखा त्वमेव ।
त्वमेव विद्या द्रविणं त्वमेव त्वमेव सर्वं मम देवदेव ॥
उत्तरम्:
छात्रा ! स्वयं करिष्यन्ति ।
२. उदाहरणानुगुणम् अधोलिखितेषु वाक्येषु पट्टिकातः उचितैः पदैः रिक्तस्थानानि पूरयन्तु ।
(उदाहरण के अनुसार निम्नलिखित वाक्यों में पट्टिका से उचित पद लेकर रिक्तस्थानों को पूरा करें। ).
त्वं युवां यूयं अहम् आवां वयं
यथा – हे बाल ! त्वं छात्रः असि ।
(क) …………. शिक्षकौ स्वः ।
(ख) मञ्चे ……… नर्तक्यः स्थ।
(ग) अत्र …………. अस्मि ।
(घ) सभायां ……… गायिके स्थः ।
(ङ) विद्यालये ……….. स्मः ।
(च) वैद्यालये ………….. चिकित्सका असि ।
उत्तरम्:
(क) आवां शिक्षकौ स्वः ।
(ख) मञ्चे यूयं नर्तक्यः स्थ।
(ग) अत्र अहम् अस्मि ।
(घ) सभायां युवां गायिके स्थः ।
(ङ) विद्यालये वयं स्मः ।
(च) वैद्यालये त्वं चिकित्सका असि ।
३. चित्रं दृष्ट्वा उदाहरणस्य अनुगुणं वाक्यानि लिखन्तु ।
(चित्र देखकर उदाहरण के अनुसार वाक्य लिखें )
यथा –
अहं शिक्षकः अस्मि ।
आवां शिक्षकौ स्वः ।
वयं शिक्षकाः स्मः ।
(क)
उत्तरम्:
अहं तन्त्रज्ञः अस्मि ।
आवां तन्त्रज्ञौ स्वः ।
वयं तन्त्रज्ञाः स्मः ।
(ख)
उत्तरम्:
अहं नर्तकः अस्मि ।
आवां नर्तक्यौ स्वः ।
वयं नर्तक्यः स्मः ।
(ग)
अहं चालकः अस्मि ।
आवां चालकौ स्वः ।
वयम् चालकाः स्मः ।
यथा –
अहम् आरक्षिका अस्मि ।
आवाम् आरक्षिके स्वः।
वयम् आरक्षिकाः स्मः |
(घ)
उत्तरम्:
अहं छात्रा अस्मि ।
आवां छात्रे स्वः ।
वयम् छात्राः स्मः ।
(ङ)
अहं गायिका अस्मि ।
आवाँ गायिके स्वः ।
वयं गायिकाः स्मः ।
(च)
अहम् अनुवैद्या अस्मि ।
आवां अनुवैद्ये स्वः ।
वयं अनुवैद्यः स्मः ।
यथा –
त्वं चिकित्सक: असि ।
युवां चिकित्सकौ स्थः।
यूयं चिकित्सका: स्थ
(छ)
उत्तरम्:
त्वं लेखक : असि ।
युवा लेखक स्थ: ।
यूयं लेखकाः स्थ
(ज)
उत्तरम्:
त्वं सैनिकः असि ।
युवां सैनिक स्थ
यूयं सैनिकाः स्थ
(झ)
उत्तरम्:
त्वं क्रीडकः असि ।
युवां क्रीडकौ स्थ
यूयं क्रीडकाः स्थ।
यथा –
त्वं क्रीडिका असि ।
युवां क्रीडिके स्थः ।
यूयं क्रीडिका: स्थ |
(ञ)
उत्तरम्:
त्वम् अधिवक्त्री असि ।
युवां अधिक थः ।
यूयं अधिवक्त्रयः स्था
(ट)
उत्तरम्:
त्वं छात्रा असि ।
युवा छात्रे स्थः।
यूयं छात्राः स्थ।
(ठ)
उत्तरम्:
त्वं धाविका असि ।
युवां धाविके स्थ: ।
यूयं धाविका स्थ
४. उदाहरणानुगुणं वाक्यानि परस्परं योजयन्तु।
(उदाहरण के अनुसार वाक्यों को परस्पर जोड़ें)
यथा –
त्वं बालिका असि ।
युवा बालिके थः ।
यूयं बालिका स्थ ।
उत्तरम्:
५. उदाहरणानुगुणम् उत्तराणां प्रश्ननिर्माणं कुर्वन्तु ।
(उदाहरण के अनुसार उत्तरों के प्रश्ननिर्माण करें)
यथा – चिकित्सकः कः चिकित्सक: ? त्वं क: ?
(क) त्वं तन्त्रज्ञः । ……….? ………….?
(ख) युवां बालकौ । ……….? ………….?
(ग) यूयं छात्राः । ……….? ………….?
(घ) अहं न्यायाधीशः । ……….? ………….?
(च) वयं शिक्षिकाः । ……….? ………….?
उत्तरम्:
(क) त्वं तन्त्रज्ञः । कः तन्त्रज्ञः? त्वं क:?
(ख) युवां बालकौ । कौ बालकौ ? युवां कौ?
(ग) यूयं छात्राः । के छात्राः ? यूयं के?
(घ) अहं न्यायाधीशः । कः न्यायाधीशः ? अहं कः ?
(ङ) आवां गायिके। के गायिके? गायिके के ?
(च) वयं शिक्षिकाः । काः शिक्षिकाः ? वयं का ?
योग्यताविस्तरः
(योग्यता- विस्तार)
- भवान् / भवती भवन्तौ/भवत्यौ, भवन्तः/ भवत्यः- एतेषां प्रयोगः प्रथमपुरुषस्य क्रियापदेन सह भवति । (भवान् / भवती भवन्तौ / भवत्यौ, भवन्तः । भवत्यः इनका प्रयोग प्रथमपुरुष के क्रियापद के साथ होता है।)
- त्वं युवां यूयम् एतेषां प्रयोगः मध्यमपुरुषस्य क्रियापदेन सह भवति । (त्वं, युवां, यूयम् – इनका प्रयोग मध्यमपुरुष के क्रियापद के साथ होता है।)
- अहम्, आवां वयम् एतेषां प्रयोगः उत्तमपुरुषस्य क्रियापदेन सह भवति । (अहम्, आवां वयम् – इनका प्रयोग उत्तमपुरुष के क्रियापद के साथ होता है।)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुष: | भवान् / भवती अस्ति। | भवन्तौ /भवत्यौ स्तः। | भवन्तः/ भवत्यः सन्ति । |
| मध्यमपुरुष: | त्वम् असि । | युवां स्थः। | यूयं स्थ । |
| उत्तमपुरुष: | अहम् अस्मि । | आवां स्वः । | वयं स्मः। |
गीतम् – अहं पठामि
(गीत- मैं पढ़ता हूँ)
अहं पठामि संस्कृतम् ।
अहं वदामि संस्कृतम्।
अहं लिखामि संस्कृतम् ।
सदैव सुन्दराक्षरम्।
अहं स्मरामि मातरम् ।
अहं भजामि मातरम् ।
अहं नमामि मातरम्।
सदैव भक्तिपूर्वकम्।
उत्तरम्:
छात्रा: स्वयं करिष्यन्ति ।
परियोजनाकार्यम्
(परियोजना कार्य)
• अस्मद् – युष्मद्-शब्दयोः सर्वाणि रूपाणि स्फोरकपत्रे लिखन्तु ।
(अस्मद् – युष्मद् शब्द के सभी रूप तालिका में लिखें।)
उत्तरम्:
अतिरिक्तः अभ्यासः
१. अधोलिखितानां प्रश्नानाम् उत्तराणि संस्कृतेन लिखत-
(नीचे लिखे प्रश्नों के उत्तर संस्कृत में लिखें)
(क) गौतम : किम् अस्ति ?
उत्तरम्:
गौतम : चिकित्सकः अस्ति ।
(ख) क: कृषकः अस्ति ?
उत्तरम्:
राघव: कृषकः अस्ति ।
(ग) प्रियंवदा किम् अस्ति ?
उत्तरम्:
प्रियंवदा शिक्षिका अस्ति ।
(घ) का चिकित्सिका अस्ति ?
उत्तरम्:
सुमित्रा चिकित्सिका अस्ति ।
(ङ) मेनका किम् अस्ति ?
उत्तरम्:
मेनका छात्रा अस्ति ।
२. उदाहरणानुगुणम् अधोलिखितेषु वाक्येषु पट्टिकातः उचितैः पदैः रिक्तस्थानानि पूरयन्तु-
(उदाहरण के अनुसार अधोलिखित वाक्यों में पट्टिका से उचित पद द्वारा रिक्त स्थानों को पूरा करें।)
त्वं युवाम् यूयम्
अहं आवां वयं
(क) ……. पत्रकाराः स्मः ।
(ख) ………. गायक स्वः ।
(ग) …….. सैनिकः अस्मि ।
(घ) ……… गायक: असि ।
(ङ) ………. पाचकौ स्थ
(च) ………. सैनिकाः स्था
उत्तरम्:
(क) वयं
(ख) आवां,
(ग) अहं
(घ) त्वं
(ङ) युवाम्
(च) यूयं